Liedjes als routeplanner tijdens rondreis Zuid-Afrika
Het Nederlandstalige lied, ik ben er dol op. Een liefde ontstaan in mijn kindertijd. Het is nooit over gegaan. De laatste tijd luister ik veel naar liedjes in het Afrikaans. ‘Baby Dutch’ noemde iemand dat eens. Baie mooi!
En nu ga ik op reis. Van 26 september tot 6 december. Naar Zuid-Afrika dus! Liedjes van Laurika Rauch, Stef Bos en Jak de Priester gebruik ik als routeplanner. Ze brengen me in Bloemfontein, Paternoster en Witsand. Onderweg doe ik verslag. Kort en bondig. En daarbij plaats ik liedjes. Liedjes in het Afrikaans. Zo neem ik je muzikaal mee op reis.
Bijgewerkt op 28 september 2023
Tekst en muziek: Mariki de Villiers-Knop
Tekst en muziek: Stef Bos
Tekst en muziek: Jak de Priester
Amsterdam, 10 augustus 2023
Voorbereiding en inspiratie
Van Sjakie Van De Hoek (Conny Vandenbosch) tot Iedereen Is Van De Wereld (The Scène). Mijn liefde voor het Nederlandstalige lied is breed. Ook luister ik graag naar Vlaamse kleinkunst en liedjes in het Afrikaans. Herman van Veen bracht Brels Ne Me Quitte Pas als Moenie Weggaan Nie. Die dubbele ontkenning; prachtig! En toen ik bij Radio 2 werkte ontvingen we Amanda Strydom als gast. Zij zong Sonneblom Uit Bethlehem van Lize Beekman. Ik was verkocht.
Zo’n 10 jaar geleden maakte ik een interviewbundel. Mooie liedjes waren het onderwerp. Ik sprak de Nederlandse Anne van Veen en de Afrikaanse Karin Hougaard over hun lied Bij Mij. Ook daarvan bestaat een Afrikaanse versie: By My. Afrikaans verstaan is niet heel moeilijk.
Vertaling: Fanus Rautenbach
In 2019 hertaalde ik voor Sjors van der Panne het lied Stille Waters. In Afrika kent iedereen dat lied. Er bestaan heel veel versies van. Maar het origineel is van Laurika Rauch. De Afrikaanse Liesbeth List, zo kondigde Leoni Jansen haar ooit aan tijdens het Festival voor Afrikaans in Amsterdam. Stille Waters is geschreven door haar man, de tekstschrijver Chris Torr.
Amsterdam, 19 september 2023
Voorbereiding en de negentigste geboortedag van dichteres Ingrid Jonker
Ik bereid me voor op mijn reis. Op alle mogelijke manieren. En daarom keek ik eergisteren de film Black Butterflies nog eens terug. Een film uit 2011 over het leven en werk van de Afrikaanse dichteres Ingrid Jonker. De hoofdrol wordt gespeeld door Carice van Houten.
Black Butterflies vertelt het verhaal van Ingrid Jonker (1933 – 1965). De nalatenschap van Jonker bestaat uit een kleine honderd gedichten. Ze zijn geschreven tegen de achtergrond van de Apartheid en tijdens een leven dat vele dalen kende. Het meest bekend is haar gedicht Die Kind (Het Kind). Het gaat over de dood van een klein jongetje, tijdens demonstraties tegen de pasjeswet in het township Nyanga bij Kaapstad in 1960. In dit gedicht klinkt ook de hoop door voor een nieuw Zuid-Afrika. Nelson Mandela las het voor toen in 1994 het parlement werd beëdigd na de eerste vrije verkiezingen in het land.
Het werk van Ingrid Jonker is door Gerrit Komrij in het Nederlands vertaald. Het verscheen in de bundel Ik Herhaal Je (2000). Mijn favoriete gedichten van Ingrid Jonger waren en zijn Ek Herhaal Jou (Ik Herhaal Je), Ek Het Gedink (Ik Had Gedacht) en Herfsoggend (Herfstochtend). Maar sinds nu heb ik er een paar nieuwe favorieten bij. Ik ontdekte namelijk dat Laurika Rauch een aantal van de gedichten heeft opgenomen als lied. Hierdoor hoorde en las ik ze weer alsof het voor het eerst was. Graag deel ik de op muziek gezette gedichten Bitterbessie Dagbreek (Bittervruchten Van Dageraad) en Begin Somer (Begin Zomer) met je. Een mooie manier om aandacht te besteden aan de negentigste geboortedag van Ingrid Jonker.
Kijk- en luistertips:
Documentaire Het Uur Van De Wolf: Korreltjie Sand Is My Dood, over het leven en werk van de Afrikaanse dichteres Ingrid Jonker (1933 – 1965).
Film Black Butterflies (2011) op Videoland.
Ek Herhaal Jou, Chris Chameleon zingt Ingrid Jonker (Spotify).
BLOUBERGSTRAND, 26 september – 30 september 2023
Bloubergstrand is een badplaats iets ten noorden van Kaapstad. Ik koos natuurlijk niet zomaar voor deze plek. Blouberg Se Strand is een lied van Laurika Rauch uit 1988. De tekst is van de hand van haar man, tekstdichter Chris Torr. De melodie is overgenomen van een Duits lied van Udo Jürgens. Ook de populaire hitzanger Kurt Darren zingt over Bloubergstrand.
Goeie môre my sonskyn
Goeie môre my kind
Kom ons draf langs die strand
Kom ons ry op die wind
Daar is witgekalkte huise
En ou Tafelberg
Daar is hengelaars met stok en hoed
Wat vroeg visse terg
Dis vroeg in die dag
Op Blouberg se strand
Alles wat Laurika zingt in haar lied Blouberg Se Strand is waar. En mijn avontuur is begonnen!
Dinsdag 26 september: Met mijn superlange Spotify-playlist met allemaal Afrikaanse liedjies (spreek uit: liekies) heb ik de vlucht van Amsterdam naar Kaapstad goed doorstaan. Jammer dat het pakkie Tuc, dat ik van Nicole had meegekregen, al twee jaar over datum was en niet te eten, maar een glas champagne van een lieve stewardess compenseerde dat ruimschoots.
Woensdag 27 september: Wakker geworden in B&B The Little Palm in Bloubergstrand met uitzicht op de Tafelberg. Letterlijk! Daarna de berg de hele dag gezien; tijdens mijn vroege hardloopronde(!) en late middagwandeling, tijdens de koffie en tijdens de wijn. Verder souskuitjies geproefd bij Ons Huisie en biltong gesnoept tijdens het bewerken van de eerste foto’s. Slotakkoord van de dag: alles wat Laurika zingt in het lied Blouberg Se Strand is waar! Witgekalkte huisies, hengelaars met hoed en, niet in het lied, heel veel kitesurfers.
Donderdag 28 september: “Ek wil Afrikaans leer praat. Nie net ‘baie dankie’ nie.” Na deze woorden leerde ik: “Kan ek nog ‘n glas rosé kry, asseblief?” Je begrijpt, ik leer snel hier. Verder gelezen in Stemmen uit Zee, dé roman over de geschiedenis van Zuid-Afrika en per ongeluk culinair hoogstaand gegeten.
Vrijdag 29 september: Hardgelopen langs het strand. Daar trof ik een zeehond aan, wat mooie plaatjes opleverde. Daarna mijn huurauto voor de komende 10 dagen opgehaald en de plaatsjes Darling en Yzerfontein bezocht. Mini-excursies gedaan naar een ‘padstal’ (horeca en winkel in een boerenschuur), een olijfboerderij, een snoepjesfabriek en een ambachtelijke bakkerij. Met een smoothie uitgekeken over de Atlantische Oceaan, sushi gegeten en gelezen.
Meer foto’s op Insta: @daanbartels1976
PATERNOSTER
Zaterdag 30 september – Maandag 2 oktober
TULBAGH
Maandag 2 oktober – Donderdag 5 oktober
PAARL
Donderdag 5 oktober – Zondag 8 oktober
STELLENBOSCH
Zondag 8 oktober – Zondag 15 oktober
Stellenbosch bezoek ik tijdens het theater- en muziekfestival Woordfees. Ik ga er optredens zien van o.a. Amanda Strydom, Loki Rothman, Jak de Priester, RAAF en Tarryn Lamb.
SWELLENDAM
Zondag 15 oktober – Dinsdag 17 oktober
MOSSELBAAI
Dinsdag 17 oktober – Donderdag 19 oktober
KNYSNA
Donderdag 19 oktober – Maandag 23 oktober
STORMSRIVER
Maandag 23 oktober – Donderdag 26 oktober
PORT ELIZABETH
Donderdag 26 oktober – Zondag 29 oktober
GRAAFF-REINET
Zondag 29 oktober – Dinsdag 31 oktober
BLOEMFONTEIN
Dinsdag 31 oktober – Vrijdag 3 november
BETHLEHEM
Vrijdag 3 november – Zaterdag 4 november
DRAKENSBERG
Zaterdag 4 november – Woensdag 8 november
BETHLEHEM
Woensdag 8 november – Donderdag 9 november
ROSENDAL
Donderdag 9 november – Zondag 12 november
JOHANNESBURG
Zondag 12 november – Donderdag 16 november
PRETORIA
Donderdag 16 november – Vrijdag 24 november
Samen met vrienden bezoek ik op donderdag 16 november een optreden van Koos Kombuis in het Blou Hond Theatre in Pretoria. En op 23 november zie ik in dit theater een optreden van RAAF.
JOHANNESBURG
Vrijdag 24 november – Zaterdag 25 november
KRUGERPARK
Zaterdag 25 november – Dinsdag 28 november
JOHANNESBURG
Dinsdag 28 november – Woensdag 29 november
KAAPSTAD
Woensdag 29 november – Dinsdag 5 december