Vaderland

‘WAT BETEKENT JE VADERLAND NOG ALS JE VADER ER NIET MEER IS’

Frank Boeijen schreef het lied niet alleen als ode aan Nederland

Frank Boeijen: “Zonder twijfel is Vaderland een bijzonder nummer voor mij. Het vreemde is wel, als ik er zo over nadenk, dat veel mensen denken dat het over Nederland gaat. Dat klopt wel, maar zo heb ik het eigenlijk niet bedacht. Het is onbewust gegaan. Mijn persoonlijke betekenis vind ik in de twee afzonderlijke woorden: vader en land. Het is dus ook een ode aan mijn vader.”

Vader
“Met de Frank Boeijen Groep hebben we in de jaren tachtig heel veel opgetreden. Daar wil ik helemaal niet over klagen, maar een jaartje niet optreden lag niet echt binnen de mogelijkheden. Toen ik eenmaal solo werkte, kon dat opeens wel en plande ik vrij ver vooruit een reis van een half jaar in. Vervolgens werd mijn vader ziek en het was duidelijk dat hij niet heel lang meer zou leven. Ik twijfelde daardoor of ik de reis wel of niet door moest laten gaan. Een aantal maanden na zijn overlijden ben ik toch vertrokken. Gewoon als backpacker naar Azië. Vietnam was mijn eerste bestemming.”

Moeder
“Naast alle indrukken die je opdoet in andere landen, viel het mij vooral op dat andere culturen anders omgaan met de dood. Althans, zo leek het voor mij. Hier in Nederland werd het onderwerp dood toch een beetje verborgen. Je had het er maar beter niet meer over. Mijn vader was 82 geworden en dus zeggen de mensen al snel ‘mooie leeftijd’. Op dat moment vond ik dat natuurlijk de grootste onzin die er bestaat. In die zin gaf de verandering van omgeving mij juist de ruimte om stil te staan bij mijn vader en na te denken over thuis. Wat betekent mijn vaderland nog voor mij, nu mijn vader er niet meer is? En wat blijft er van het woord vaderland over als je vader doorstreept? Alleen land? Zo kwam op een gegeven moment dat lied eruit. Trouwens, ook mijn moeder speelt er een rol in. De uitspraak ‘het is kermis in de hel’, waar het lied mee opent, gebruikte zij wanneer het regende terwijl de zon scheen. En naderhand voer ik het beeld op van de moeder die haar kind wast. Het rare is, mijn moeder overleed toen ik net terug was van mijn reis. Het was een zware tijd.”

Nederland
“De eerste aanzet van Vaderland heb ik geschreven op Sumba, in Indonesië. Een toen nog heel primitief eilandje ten zuiden van Flores. Daarna ben ik er op verschillende plekken mee bezig geweest, want ik heb er lang aan gewerkt. Ik had het lied nooit op deze manier geschreven als ik niet zo ver van huis was geweest. Het nadenken over het overlijden van mijn vader en de beperkte mogelijkheden in die tijd om contact te houden met thuis, zorgden toch voor een soort heimwee. Dat was een gevoel dat ik eigenlijk helemaal niet kende, maar heeft er wel toe geleid dat mensen het lied nu beluisteren als een ode aan Nederland.”

België
“Het album Vaderland is opgenomen in Brussel, België. Daar heb je een prachtige studio met aangrenzend een appartementje. Om de sfeer van de reis vast te houden had ik overal foto’s opgehangen. In totaal heb ik daar zeven weken gezeten en er met heel veel verschillende muzikanten samengewerkt. Ton Snijders was er natuurlijk bij, hij speelt piano en toetsen. En Rens van der Zalm was er. In het lied Vaderland hoor je hem op accordeon en viool. We hadden ruim de tijd en hebben van meerdere nummers meerdere versies opgenomen. Daarbij experimenteerden we met verschillende ritmesecties. Zo werd het opnameproces een heel groot avontuur. Met het resultaat ben ik nog altijd erg tevreden. Naar mijn smaak is Vaderland een bijzondere plaat geworden, met liedjes die behoorlijk afwijken van mijn andere nummers. Samen vormen ze echt een eenheid en geven ze heel goed weer hoe het daaraan voorafgaande jaar voor mij geweest is.”

MATHILDE SANTING OVER VADERLAND
Mathilde: “Ik noem het mijn goede-liedjes-alarm. Dat ik iets hoor en het direct herken als mooi en goed gemaakt. Dat had ik ook toen ik bij een optreden van Frank in de zaal zat en voor de eerste keer Vaderland hoorde. Ik heb het lied gezongen in mijn programma De negen levens van Mathilde. Ik leidde de songs tijdens die concerten in met autobiografische verhaaltjes en zong Vaderland daardoor veel meer als pilotendochter. Mijn vader was door zijn baan vaak van huis en zo herkende ik mijzelf in het hebben van een vaderland zonder vader. Het nummer eindigt met een reeks woorden die Nederland duiden. Je kunt het lied daardoor als een ode aan je vaderland ervaren. Zelf doet het mij denken aan hoe je Nederland vanuit het vliegtuig ziet. En het is ook niet zomaar een opsomming. Die sequens zit prachtig in elkaar, waardoor je het als een chanson kunt brengen. Het is heel mooi qua klinkers en ritme.”

AAN DE AMSTERDAMSE GRACHTEN
De door Rens van der Zalm op accordeon gespeelde melodielijn ter intro en ter ondersteuning van het gezongen refrein, vertoont duidelijk gelijkenis met de brug uit het beroemde lied Aan de Amsterdamse grachten. Dat is in 1949 geschreven door Pieter Goemans en vooral bekend in de uitvoering van Wim Sonneveld.

Frank: “Dat is toch niet bewust zo ontstaan hoor. Ik had er zelfs helemaal geen erg in tot ik erop gewezen werd tijdens een radio-uitzending. Iemand zei het en toen dacht ik: tjee, ja! Daarna heb ik er eigenlijk niemand meer over gehoord. Kijk, soms overkomt zoiets je. Maar het klopt wel en het past fantastisch.”

Mathilde: “Wat? Was ’ie zich dat niet bewust? Wat grappig. Ik hoorde het meteen en heb het altijd een hele goede vondst gevonden. Zo zie je maar weer hoe sterk een melodie kan zijn. Die kan je bij de kladden grijpen en niet meer loslaten en daar hoef je je dan niet eens bewust van te zijn.”