Meneer Alzheimer

‘WAAR HET BIJ EEN THEATERLIED OM GAAT IS OF HET ECHT AANKOMT’

Youp biedt troost met lied dat zichzelf schreef

Cabaretier Youp van ’t Hek en muzikant Ton Scherpenzeel, bekend van de symfonische rockgroep Kayak, kennen elkaar sinds 1983. Youp werkt dan aan De eerste officiële Nederlandse echtscheidings elpee. Ton is daarbij betrokken als sessiemuzikant. Youp: “In de periode van de opnames raakten we aan de praat en hebben we elkaar uitgenodigd elkaars voorstellingen te bekijken. Daarna zijn we echt gaan samenwerken voor mijn programma Verlopen en verlaten. Sindsdien is hij veel tournees meegegaan als mijn pianist en tot op de dag van vandaag schrijven we samen aan nieuw repertoire.”

“Hoe onze samenwerking zich kenmerkt? Die gaat er eigenlijk heel leuk en vrolijk aan toe. Ik stuur wat en meneer schrijft er muziek bij. En we zijn heel productief. Als we zouden willen, kunnen we morgen vijftien cd’s uitbrengen met nog nooit uitgevoerde liedjes. En dat ligt dan aan mij. Soms ben ik niet blij met de muziek en dan zegt Ton op zijn beurt dat dat komt omdat mijn teksten niet goed zijn. We maken dus heel veel wat uiteindelijk nooit de voorstelling haalt, of pas jaren later. De vraag is altijd of het past, of iets werkt.”

Ieder woord verstaan
Ton: “Als je naar het proces kijkt, dan verschilt het schrijven voor Kayak niet veel van het schrijven voor Youp. Maar kijk je naar de uitkomst, dan zijn de muziek die ik maak voor Kayak en voor Youp absoluut niet inwisselbaar. De composities en arrangementen voor Youp moeten dienend zijn. De muziek mag niet op de voorgrond komen te staan. Die moet het juist mogelijk maken ieder woord te verstaan. Wanneer ik een nieuwe tekst van Youp krijg, gaan mijn muzikale radartjes meteen aan de slag. Ik lees de zinnen hardop en let daarbij op klemtonen, metrum en sfeer, en ik denk zelfs aan Youps mimiek. Als een tekst veel moeilijke klanken bevat, zoals t’s en s’en, weet ik dat ik niet te snelle muziek moet schrijven. Ik wil voorkomen dat Youp als zanger in de problemen komt.”

Youp: “Waar het bij een theaterlied om gaat is of het echt aankomt. En dat staat los van wat voor een soort lied het is. Een lied kan troost bieden, een lied kan aan het lachen maken. Het mag half carnavalesk zijn voor mijn part, als je dat dan ook zo wilt. Als het lied maar zegt wat het moet vertellen. Dan is het goed. Tekst en muziek moeten daarvoor samenvallen.”

Met tranen geschreven en gezongen
Youp: “Meneer Alzheimer is een van de liedjes die ik goed geslaagd vind. Ik weet nog dat ik de tekst aan Ton stuurde en dat ik die tien minuten later al terugkreeg op muziek. Het was een lied dat zichzelf schreef, ook voor mij. Ik hoefde niet te zoeken naar rijmwoorden. Het ontstond gewoon. Het is een tekst, geschreven uit het hart. Het proces van de ziekte Alzheimer maakte ik in die tijd van dichtbij mee. Ik heb het lied met veel tranen geschreven en gezongen. En nu zing ik het weer. Waarom? Ik wil het doen. Het blijft me raken. En ik merk ook nu weer dat heel veel mensen het waanzinnig vinden dat het gebeurt. Zelf had ik relatief oude ouders, waardoor ik vroeg met Alzheimer en afscheid te maken kreeg. Maar die hele generatie van mij neemt nu afscheid van zijn ouders. Die gaan.”

Ton: “Dit lied is inderdaad in weinig tijd geschreven. Het componeren duurde ongeveer net zo lang als het lied duurt. Nou ja, nu chargeer ik een beetje. Maar het zegt natuurlijk iets over de tekst van Youp. Daar zit muzikaliteit in, die loopt, die klinkt. En het gaat echt ergens over! Zulke teksten kom je maar eens in de zoveel tijd tegen.”

Annie M.G. Schmidtprijs
Youp: “Ik heb Meneer Alzheimer destijds ingezonden voor de Annie M.G. Schmidtprijs. Kort daarna hoorde ik dat het lied niet bij de twintig geselecteerde liedjes zat die aan de jury werden voorgelegd. Toen ik ontdekte welke liedjes dan wel doorgingen was ik zo beledigd en boos, dat ik nooit meer een lied heb ingestuurd. Liedjes maken is ook geen wedstrijd. En zo’n verkiezing is zo subjectief. Gelul is het. Ik had daar toen geen zin meer in.”